بررسی انواع نازل های آتش نشانی و کاربرد هر کدام

نازل آتش‌نشانی صرفاً یک خروجی برای آب نیست، بلکه ابزاری با طراحی پیچیده است که نحوه عملکرد و میزان موفقیت در مهار آتش را مشخص می‌کند. انتخاب درست یک نازل، به اندازه خرید سیستم اطفاء حریق جامع و کامل، اهمیت دارد. البته تنوع در طراحی و عملکرد نازل‌ها سبب شده است که برای هر نوع حریق و هر محیطی، یک ابزار تخصصی وجود داشته باشد که در ادامه، به بررسی کامل مدل‌های مختلف می‌پردازیم.

مقایسه نازل جت مستقیم و نازل مه‌شکن

هر کدام از این ناز‌ل‌ها، مزایای خاص خود را دارند که باید متناسب با محیط و نوع حریق به کار گرفته شوند. مثلا نازل جت مستقیم آب را به صورت یک ستون متراکم و دوربرد پرتاب می‌کند و عمق نفوذ بالای این نازل برای مبارزه با حریق‌های عمیق و سخت در فضاهای باز یا حریق‌هایی که نیاز به دسترسی از فواصل دور دارند، بسیار مؤثر است. با توجه به اینکه فشار بالایی ایجاد می‌کند، سبب خنک‌سازی سریع و مؤثر نقطه مرکزی حریق می‌شود و میتواند به سرعت آتش را خاموش کند.
نازل مه‌شکن نیز آب را به صورت قطرات بسیار ریز و پودر شده پخش می‌کند. میزان سطح تماس آب با هوا در این حالت به شکل چشمگیری افزایش می‌یابد. این نازل برای حفاظت از خود آتش‌نشان در محیط‌های بسته، کاهش دمای عمومی محیط به خصوص در حریق‌های گازی یا فضاهای داخلی و جابه‌جایی دود و بخار بسیار مناسب است. از آنجایی که قطرات آب به سرعت به بخار تبدیل می‌شوند، اکسیژن محیط گرفته شده و حریق مهار می‌گردد. لذا استفاده از این نازل در محیط‌های بسته، خطر آسیب حرارتی را کاهش می‌دهد و جان آتش‌نشان را نیز حفظ میکند.

از نازل تفنگی چه زمانی استفاده میشود؟

نازل تفنگی که گاهی به آن نازل قابل تنظیم نیز گفته می‌شود، یکی از پرکاربردترین ابزارهای موجود در تجهیزات آتش‌نشانی مدرن است. این نازل‌ها انعطاف‌پذیری فوق‌العاده‌ای را در اختیار اپراتور قرار می‌دهند. این مدل به آتش‌نشان اجازه می‌دهد تا با استفاده از یک اهرم یا حلقه کنترلی، الگوی پاشش آب را به سرعت از حالت جت مستقیم به حالت مه‌شکن با زاویه‌های پاشش متفاوت و برعکس تغییر دهد. در یک عملیات ترکیبی که ممکن است آتش‌نشان نیاز به نفوذ عمیق در یک لحظه و سپس محافظت از خود با یک پرده مه آب در لحظه دیگر داشته باشد، نازل تفنگی بهترین گزینه است. این تغییرات سریع به تیم عملیات این امکان را می‌دهد تا به سرعت نسبت به شرایط در حال تغییر حریق واکنش نشان دهند.

نازل سه‌حالته و چهارحالته

این نازل‌ها نسخه‌های پیشرفته‌تری از نازل‌های قابل تنظیم هستند که چندین حالت پاشش مشخص را ارائه می‌دهند.
حالت‌های رایج که معمولاً شامل جت مستقیم برای نفوذ، اسپری باریک برای خنک‌سازی موضعی، اسپری پهن یا مه‌شکن برای حفاظت و خنک‌سازی محیطی هستند. البته در مدل‌های چهارحالته یک حالت قطع نیز تعبیه شده است که برای بستن جریان آب در نظر گرفته شده است. 
نحوه کار هم بدین صورت است که با چرخاندن سری نازل یا استفاده از اهرم‌های کنترلی، می‌توان به سرعت بین این الگوها جابه‌جا شد. این نازل‌ها در سناریوهایی که نوع حریق و محیط عملیات، نیاز به تاکتیک‌های متغیر و سریع دارد، بسیار کاربردی هستند. برای نمونه، مهار شعله‌های باز با جت مستقیم و سپس کنترل دمای سقف و دیوارها با اسپری پهن میتواند عملکرد آتش‌نشان را بالا ببرد.

نازل فوم‌ساز و کاربرد آن در اطفای حریق‌های مایعات قابل اشتعال

برخی از حریق‌ها، مانند آتش‌سوزی مایعات قابل اشتعال نفت، بنزین، حلال‌ها با آب ساده قابل اطفاء نیستند و ممکن است آب، وضعیت را بدتر کند. در اینجا نازل فوم‌ساز به میدان می‌آید که محلول فوم آب به اضافه کنسانتره فوم را با هوا ترکیب کرده و یک لایه حبابدار تولید می‌کند. فوم تولید شده، یک لایه عایق روی سطح مایع قابل اشتعال ایجاد می‌کند که هم مانع از رسیدن بخار سوخت به هوا و شعله‌ور شدن مجدد می‌شود و سطح حریق را خنک می‌کند. در مجموعه ایمنی نگهبان نازل‌های فوم در انواع مختلف فشار متوسط، فشار بالا برای تولید فوم سنگین یا سبک در دسترس هستند.

نازل مانیتور صنعتی و موارد کاربرد در کارخانه‌ها

در محیط‌های صنعتی، پالایشگاه‌ها و تأسیسات بزرگ که امکان نفوذ نزدیک آتش‌نشانان وجود ندارد و حجم آب بسیار زیادی مورد نیاز است، نازل مانیتور کاربرد پیدا می‌کند. مانیتورها در حقیقت توپ‌های آب یا فوم بسیار بزرگی هستند که به صورت ثابت یا متحرک نصب می‌شوند. این نازل‌ها قادرند دبی‌های بسیار بالا و پرتاب‌های فوق‌العاده دوربرد را با فشار زیاد ایجاد کنند و به طور مؤثر حجم زیادی از آتش را در کمترین زمان ممکن مهار کنند. محافظت از مخازن بزرگ، خنک‌سازی تجهیزات در معرض حرارت، یا مبارزه با حریق‌های بزرگ در محوطه کارخانه‌ها از وظایف اصلی مانیتورها هستند.

نازل نفوذی برای اطفای حریق‌های مخازن و خودروها

این نازل دارای یک سر فلزی محکم و نوک تیز است که می‌تواند دیواره‌های نازک مانند سقف یا صندوق عقب خودرو، یا دیواره مخازن کوچک را سوراخ کند. پس از نفوذ، آب یا فوم را به صورت اسپری در داخل محفظه محبوس شده پخش می‌کند. پس امکان اطفاء حریق بدون نیاز به باز کردن کامل درب یا تخریب گسترده فراهم می‌شود، که می‌تواند زمان اطفاء را به شکل قابل توجهی کاهش دهد و از پخش شدن حریق جلوگیری کند. البته این نازل‌ها فقط برای نفوذ در مواد خاصی مناسب هستند و برای دیواره‌های بتنی یا فولادی ضخیم کاربرد ندارند. همچنین، اپراتور باید از عدم وجود خطر برق‌گرفتگی قبل از نفوذ اطمینان حاصل کند تا شرایط پیچیده‌تر نشود.

نازل آب‌مه برای کاهش دود

نازل آب‌مه بر اساس یک اصل علمی متفاوت کار می‌کند و به خصوص در فضاهای حساس و بسته مورد توجه قرار گرفته است. این سیستم‌ها آب را تحت فشار بسیار بالا گاهی تا 100 بار قرار می‌دهند تا قطراتی با اندازه میکرون تولید شود. سطح بسیار بالای قطرات ریز آب، تبخیر فوق‌العاده سریعی ایجاد می‌کند و این تبخیر سریع، انرژی گرمایی زیادی را جذب کرده و دما را به سرعت کاهش می‌دهد. همچنین این نازل‌ها برای اطفاء حریق نیاز به آب بسیار کمتری دارند، لذا خسارات ناشی از آب به تجهیزات و مستندات کاهش می‌یابد. همچنین، مه آب سبب رسوب سریع‌تر ذرات دود می‌شود که دید را بهبود می‌بخشد.

نازل بارانی و پاششی برای محافظت از سازه‌ها

این دسته از نازل‌ها عموماً برای محافظت پیشگیرانه و کنترلی استفاده می‌شوند و برای اطفاء مستقیم کاربرد ندارند. نازل بارانی و پاششی به صورت ثابت نصب می‌شوند و هدف اصلی آنها خنک‌سازی سطح خارجی سازه‌ها مانند مخازن سوخت، دیواره‌های حیاتی یا پنجره‌های یک ساختمان بلند در مجاورت یک حریق بزرگ است. لذا با ایجاد یک پرده آب روی سطح، از انتقال حرارت به داخل و اشتعال مواد داخلی جلوگیری می‌کنند. نازل‌های دوش برای کنترل و محدود کردن انتشار گازها یا مواد سمی نیز به کار می‌روند. خرید سیستم اطفاء حریق ثابت، اغلب شامل این نوع نازل‌های پاششی است و میتوانید با کمک کارشناسان ما در مجموعه ایمنی نگهبان اطلاعات دقیقی از نوع عملکرد و نوع نصب آنها بدست آورید.

انتخاب مواد و جنس نازل‌ها

آلومینیوم سبک‌ترین گزینه است و برای نازل‌های دستی که نیاز به مانوردهی سریع و کاهش خستگی آتش‌نشان دارند، مناسب است. اما مقاومت کمتری در برابر سایش و خوردگی شیمیایی دارد. جنس برنج نیز یک ماده سنتی و بسیار مقاوم در برابر خوردگی است و به تجهیزات آتشنشانی وزن می‌دهد اما در محیط‌های دریایی و شیمیایی مقاومت بالایی دارد. استیل نیز بهترین گزینه برای مقاومت در برابر خوردگی در محیط‌های سخت و مواد شیمیایی تهاجمی است. به ویژه در نازل‌های فوم‌ساز یا مانیتورهای صنعتی که در معرض مواد خورنده قرار می‌گیرند، استفاده می‌شود. دوام و طول عمر این جنس از همه بالاتر است و میتواند بهترین شرایط برای اطفاء حریق را ایجاد کند.

نکات ایمنی برای افزایش عمر مفید نازل‌های آتش‌نشانی

نازل‌های آتش‌نشانی، مانند هر تجهیزات آتشنشانی دیگری، نیازمند نگهداری منظم و دقیق هستند تا در لحظه حساس، بدون نقص کار کنند. لذا پس از هر بار استفاده، به ویژه اگر نازل در معرض آب شور، فوم یا مواد شیمیایی قرار گرفته باشد، باید کاملاً شسته و تمیز شود تا از مسدود شدن روزنه‌ها جلوگیری شود. همینطور نازل باید به صورت دوره‌ای تحت آزمون فشار قرار گیرد تا از عدم وجود نشتی در اتصالات و مقاومت آن در برابر فشار عملیاتی مطمئن شویم. بررسی کامل الگوهای پاشش در حالت‌های مختلف نیز عملکرد صحیح اهرم‌ها و سوئیچ‌ها را تأیید می‌کند. بررسی دوره‌ای رزوه، واشرها و بخش‌های متحرک برای یافتن هرگونه ترک، سایش یا آسیب فیزیکی، به افزایش عمر مفید نازل کمک شایانی می‌کند.

سخن پایانی

نازل آتش‌نشانی یک ابزار تاکتیکی است که میتواند در شرایط مختلف برای اطفاء کمک ایده‌آلی باشد. از قدرت نفوذ و بُرد بالای نازل جت مستقیم برای حریق‌های عمیق گرفته تا ظرافت نازل مه‌شکن برای محافظت از آتش‌نشان در فضاهای بسته و مهار حریق با سلب اکسیژن میتوان از این نازل‌ها استفاده کرد. انعطاف‌پذیری نازل تفنگی نیز سرعت عمل مدل‌های سه‌حالته و چهارحالته، استراتژی عایق‌سازی نازل فوم‌ساز برای مایعات قابل اشتعال و توان کوبنده مانیتورهای صنعتی برای حریق‌های حجیم، همگی نشان‌دهنده‌ی یک اصل حیاتی است و آن اصل میگوید هیچ نازلی برای همه‌ی حریق‌ها مناسب نیست و باید ابدا خطر را شناسایی کنید و سپس از ابزار مناسب استفاده کنید. لذا موفقیت یک عملیات نه تنها به مهارت اپراتور، بلکه به انتخاب هوشمندانه‌ترین ابزار موجود وابسته است. همچنین اهمیت جنس مناسب برای دوام در محیط‌های خورنده و نگهداری منظم برای تضمین کارکرد بی‌نقص در لحظه نیاز، تکمیل‌کننده این زنجیره حیاتی است.