اهمیت رعایت استانداردهای کفش ایمنی

استاندارد EN ISO 20345 به عنوان مهم‌ترین و معتبرترین مرجع جهانی برای مشخصات کفش ایمنی شناخته می‌شود. این استاندارد توسط سازمان بین‌المللی استانداردسازی (ISO) و کمیته اروپایی استانداردسازی (CEN) تعریف شده و حداقل الزامات حفاظتی را برای کفش‌هایی تعیین می‌کند. الزام اصلی و زیربنایی در این استاندارد، محافظت از پنجه پا در برابر ضربه است. هر کفشی که برچسب EN ISO 20345 را داشته باشد، باید دارای سرپنجه‌ای باشد که در برابر ضربه‌ای معادل 200 ژول مقاومت کند. این مقدار تقریباً برابر است با افتادن یک وزنه 20 کیلوگرمی از ارتفاع یک متری که شرایط ایدهآلی را نشان میدهد. این سطح از ایمنی میتواند سلامت پاها را در برابر خطرات مکانیکی مانند سقوط ابزار سنگین، قطعات کار یا مواد ساختمانی تأمین کند. همچنین این استاندارد با یک سری حروف و کدها، ویژگی‌های حفاظتی تکمیلی کفش را دسته‌بندی می‌کند. این کدها به کارفرما و کاربر اجازه می‌دهند متناسب با ارزیابی ریسک محیط کار، به راحتی مدل مناسب را انتخاب کنند و در زمان بررسی قیمت کفش ایمنی، ارزش واقعی محصول را بر اساس مشخصات فنی آن بسنجند.

معنی هر کدام حروف و نمادهای روی کفش

کدهای دسته‌بندی اصلی در استاندارد EN ISO 20345 شامل SB، S1، S2 و S3 هستند که هر کدام، مجموعه‌ای از ویژگی‌های حفاظتی برای پا هستند. مثلا SB حداقل الزام استاندارد را نشان می‌دهد که یک کفش ایمنی باید داشته باشد و تنها ویژگی محافظت از پنجه پا در برابر ضربه 200 ژول و مقاومت در برابر فشار 15 کیلو‌نیوتن را دارد. البته ویژگی‌های دیگری نیز هستند که صرفا تکمیل کننده هستند مثلا آنتی‌استاتیک بودن یا مقاومت به آب برخی از این ویژگیها هستند اما این ویژگی‌ها در کنار استاندارد مورد نظر میتوانند بهترین عملکرد را داشته باشند.

تفاوت سرپنجه فلزی، کامپوزیتی و آلومینیومی

مواد سازنده سرپنجه‌ها، به نسبت محیط کار عملکرد متفاوتی دارند. پس برای انتخاب سرپنجه مناسب، نه تنها مقاومت، بلکه راحتی و شرایط محیط کار را باید در نظر بگیرید. به عنوان مثال اگر بخواهید سرپنجه فلزی استفاده کنید، مقاومت مناسبی در مقابل ضربه‌ی 200 ژول و فشار را دارد که استحکام بالا و ایمنی موثری برای پاها ایجاد میکند. اما فولاد رسانای گرما و الکتریسیته است و وزن نسبتاً بیشتری به کفش می‌دهد. پس برای محیط کاری با خطر برق گرفتگی نباید از این نوع سرپنجه استفاده کرد. سرپنجه آلومینیومی نیز جایگزینی برای فولاد است که وزن بسیار کمتری دارد اما همچنان فلز بوده و رسانا است، اما اگر میخواهید کفش سبکتری داشته باشید این نوع سرپنجه میتواند بسیار مناسب باشد.
در مقابل سرپنجه کامپوزیتی است که سبک‌تر از فولاد هستند و البته عایق مناسبی در برابر برق و حرارت دارد. کفش‌های کامپوزیتی در محیط‌هایی که پرسنل از گیت‌های فلزیاب عبور می‌کنند یا در نزدیکی تجهیزات الکتریکی فعالیت دارند، انتخابی ایده‌آل محسوب می‌شوند. همچنین وزن کمتر آن‌ها، راحتی را در ساعات طولانی کار افزایش می‌دهد.

نشانه‌های مقاومت نفوذی و نفوذ میخ P در کفش ایمنی

نماد P که در کنار کدهای S1P، S3 و S5 مشاهده می‌شود، نشان‌دهنده مقاومت زیره کفش در برابر نفوذ اشیاء نوک‌تیز مانند میخ، براده‌های فلزی یا شیشه است. این ویژگی حفاظتی از کف پای کارگر در برابر سوراخ شدن محافظت می‌کند و برای محیط‌های ساختمانی، کارگاهی و صنعتی که کف زمین اغلب دارای زباله‌های تیز است، بسیار پرکاربرد تلقی می‌شود. همینطور از کفی استیل نیز میتوان استفاده کرد، چراکه یک ورقه فلزی نازک در لایه میانی زیره است و مقاومت فیزیکی بالایی دارد اما انعطاف‌پذیری کفش را کمی کاهش می‌دهد.
کفی کولار یا پارچه‌ای نیز لایه‌ی دیگری برای این نوع کفش‌ها است که هم سبک‌تر و هم انعطاف‌پذیر است و مقاومت موثری در برابر نفوذ نیروی 1100 نیوتن را دارد.

نمادهای عایق برق و کفش‌های مخصوص برق‌کاران

در محیط‌هایی که خطر شوک الکتریکی بالا است، کفش ایمنی باید عملکردی برعکس کفش‌های آنتی‌استاتیک داشته باشد. پس باید کاملاً عایق باشد تا جان کارگر را حفظ کند.

نماد CP یا EH

این نمادها که اغلب بر اساس استاندارد ASTM آمریکا (EH) یا استانداردهای اروپایی (CP) تعریف شده‌اند، نشان می‌دهند که کفش از نظر عایق الکتریکی دارای کیفیت بالایی است و از فرد در برابر شوک‌های الکتریکی محافظت می‌کند. در واقع، این مدل‌ها هیچ قطعه فلزی ندارند و سرپنجه آن‌ها معمولاً از جنس کامپوزیت ساخته می‌شود تا خاصیت عایقی کفش حفظ شود.

به همین دلیل، افرادی مانند تکنسین‌های برق، اپراتورهای نیروگاه و کسانی که با کابل‌ها یا ولتاژهای بالا کار می‌کنند، باید حتماً از کفش عایق برق استفاده کنند و هنگام خرید، به نشانه‌ها و علائم استاندارد روی کفش توجه ویژه‌ای داشته باشند تا از ایمنی واقعی آن اطمینان پیدا کنند. برای اطمینان از کیفیت و استاندارد محصول، توصیه می‌شود خرید کفش ایمنی را از فروشگاه‌های معتبر، مانند فروشگاه اینترنتی نگهبان، انجام دهید تا ایمنی و عملکرد مورد نیازتان تضمین شود.

عایق سرما با نماد HI و CI در کفش‌ها

کار در دماهای بسیار بالا یا بسیار پایین، نیازمند محافظت حرارتی ویژه از پا است. این نمادها میزان مقاومت زیره و ساختار کفش در برابر حرارت و سرما را نشان می‌دهند. پس میتوان گفت وقتی نماد HI روی کفش دیده میشود یعنی دمای داخل کفش، پس از قرار گرفتن در معرض دمای بالا مثلاً 150 درجه سانتی‌گراد برای مدت زمان مشخص، از حد مجاز فراتر نمی‌رود و پا در برابر سوختگی‌های ناشی از زیره داغ محافظت می‌شود. این ویژگی برای محیط‌های ذوب فلزات، ریخته‌گری و آسفالت‌کاری بسیار مهم است.
نماد CI نیز عایق سرما است و یعنی کفش تا دمای بسیار پایین معمولاً تا 20- درجه سانتی‌گراد همچنان دمای مطلوبی را برای پا حفظ می‌کند. پس میتوان این کفش ایمنی را برای سردخانه‌ها و فضای باز در مناطق کوهستانی مورد استفاده قرار داد.

علائم مقاومت در برابر لغزش (SRC, SRA, SRB) و روش تشخیص

لغزش و سقوط یکی از شایع‌ترین حوادث محیط کار است. مقاومت زیره کفش ایمنی در برابر لغزش یک استاندارد مهم است که با سه کد اصلی مشخص می‌شود.
1.SRA: مقاومت در برابر لغزش روی سطوح کاشی سرامیکی که با محلول شوینده آغشته شده است.
2.SRB: مقاومت در برابر لغزش روی سطوح فولادی آغشته به گلیسرول (ماده روغنی).
3.SRC: اگر کفش ایمنی هر دو آزمون SRA و SRB را با موفقیت پشت سر بگذارد، گواهی SRC می‌گیرد که بالاترین درجه مقاومت در برابر لغزش است.
طبق استاندارد EN ISO 20345 (مانند 2022)، مقاومت SRA به یک الزام پیش‌فرض تبدیل شده و تمرکز بیشتر روی ویژگی‌های تکمیلی لغزش است. پس هنگام خرید کفش ایمنی، برای محیط‌های ترکیبی (مانند تعمیرگاه‌ها، آشپزخانه‌های صنعتی و خطوط تولید) حتماً مدل‌های SRC یا دست‌کم SRB را انتخاب کنید.

نشان استاندارد ایران و CE روی کفش ایمنی

نشان CE یک الزام قانونی در اتحادیه اروپا است، که تأیید می‌کند محصول با الزامات استاندارد EN ISO 20345 مطابقت دارد و مجوز فروش در بازارهای اروپایی را دارد. وجود این نشان، اعتبار بین‌المللی کفش ایمنی را تأیید می‌کند. همچنین نشان استاندارد ایران برای هر محصول ایمنی که در کشور تولید و توزیع می‌شود، باید گواهی استاندارد ملی ایران را داشته باشد. این نشان تضمین‌کننده این است که محصول از نظر کیفیت و ایمنی استاندارهای لازم مورد تأیید مراجع داخلی را برآورده کرده است.

نمادهای مقاوم در برابر سوخت‌ها، روغن‌ها و مواد شیمیایی

FO این نماد نشان می‌دهد که زیره کفش در برابر نفوذ و آسیب سوخت‌های روغنی (نفت کوره، مازوت، گازوئیل و...) مقاوم است و در تماس با این مواد خورده یا نرم نمی‌شود. این ویژگی برای کفش‌های کلاس S1، S2 و S3 یک الزام محسوب می‌شود. همچنین نماد WRU برای مقاومت رویه کفش در برابر آب و نفوذ مایعات است که این ویژگی از جذب سریع آب توسط رویه کفش جلوگیری می‌کند.
نماد WR نیز مقاومت کل کفش در برابر آب را تامین میکند و نشان می‌دهد که ساختار کلی کفش ایمنی، از جمله درزها و اتصال رویه به زیره، در برابر نفوذ آب مقاوم است و پس از یک ساعت غوطه‌وری، آب به داخل آن نفوذ نمی‌کند. این ویژگی برای کار در محیط‌های بسیار مرطوب یا شستشو، انتخاب بهتری نسبت به WRU است.

سخن پایانی

انتخاب کفش ایمنی مناسب، یک اقدام آگاهانه و تخصصی است که مستقیماً به کاهش حوادث و هزینه‌های درمانی پرسنل شما منجر می‌شود. هر یک از نمادها و استانداردهای EN ISO 20345 مانند SB، S1، S2، S3، P، SRC، HI، CI و... یک زبان فنی برای توصیف میزان محافظت کفش هستند. ما در مجموعه نگهبان با ارائه دقیق این اطلاعات، یه شما عزیزان کمک میکنیم تا برای خرید کفش ایمنی بهترین محصول که متناسب با کار شما است را انتخاب کنید.